Hukuk sistemimizde malvarlığı haklarının korunması, kişinin ekonomik özgürlüğünün ve özel mülkiyet hakkının temel güvencesidir. Bir mal üzerindeki mülkiyet hakkının korunması gerektiğinde, özellikle o mal haksız yere başkasının elindeyse, devreye istihkak davası girer. Uygulamada sıkça karşımıza çıkan, ancak çoğu zaman yanlış anlaşılan “istihkak” kavramı, mülkiyet hakkına dayalı çok özel ve etkili bir hukuki koruma yoludur. Bu yazıda istihkak ne demek hukuk, istihkak davası nasıl açılır, hangi şartlarla kabul edilir, istihkak iddiası hangi durumlarda reddedilir gibi tüm soruları detaylıca ele alacağız.
İstihkak Nedir? Hukuki Tanımı
İstihkak, Arapça kökenli bir kelime olup “hak etmek, hak sahibi olmak” anlamına gelir. Hukuki anlamda ise istihkak, bir malın gerçek sahibi olduğunu iddia eden kişinin, malı elinde bulunduran kişiye karşı açtığı dava türüdür.
Kısaca söylemek gerekirse:
“Bu mal benimdir ve bana iade edilmelidir” diyen kişinin başvurduğu hukuki yoldur.
İstihkak Davası Nedir?
İstihkak davası, mülkiyet hakkına dayanan bir davadır. Mülkiyet hakkının zedelendiği veya haksız yere başkasının elinde bulunan bir malın geri alınması için başvurulan yoldur. Özellikle icra takibinde 3. kişiye ait malın borçluya ait olduğu iddiası varsa, istihkak davası büyük önem taşır.
İki Tür İstihkak Davası Vardır
1. İcra ve İflas Hukukunda İstihkak Davası (İİK m.96-99)
Borçlunun malı zannedilen ama başkasına ait olan malların haczedilmesi durumunda, üçüncü kişi tarafından açılan davadır.
Örnek:
Borçlunun evine hacze gidilir, eşyalar haczedilir. Ancak eşyanın aslında annesine ait olduğu iddia edilirse, anne istihkak davası açabilir.
2. Medeni Hukukta İstihkak Davası (MK m.683)
Mülkiyet hakkına sahip kişi, malı elinde bulunduran kişiye karşı malını geri almak için açar. Bu dava, istihkakın asli şeklidir.
Örnek:
Bir kişi aracını sattığı kişiden geri almak istiyor çünkü satış işlemi usulsüz yapılmış. Bu durumda istihkak davası gündeme gelir.
Hangi Mahkemede Açılır?
- İcra hukuku istihkak davaları: İcra mahkemesinde
- Medeni hukuk istihkak davaları: Asliye hukuk mahkemesinde
İstihkak Davasının Şartları Nelerdir?
- Davalı, davaya konu malı zilyet olarak elinde bulundurmalıdır.
- Davacı, mal üzerinde mülkiyet hakkı iddiasında bulunmalıdır.
- Malın davacıya ait olduğunu ispat edebilecek belge veya tanık olmalıdır.
İspat Yükü Kimdedir?
İcra Hukuku’nda:
-
- kişi, malın kendisine ait olduğunu resmi belge veya kuvvetli delil ile ispatlamak zorundadır.
Medeni Hukuk’ta:
- Davacı, mülkiyetini ispatlamalıdır (fatura, tapu, ruhsat, vb.).
İstihkak Davası Açma Süresi (İcra Hukuku)
- Haciz tarihinden itibaren 7 gün içinde icra müdürlüğüne istihkak iddiası yapılmalı.
- Bu iddia reddedilirse, 3 gün içinde icra mahkemesinde istihkak davası açılmalıdır.
İstihkak Davası ile Diğer Davaların Farkı Nedir?
| Dava Türü | İddia Edilen Hak | Konu | Mahkeme |
|---|---|---|---|
| İstihkak davası | Mülkiyet | Malın iadesi | Asliye hukuk / icra |
| Tespit davası | Mevcut durum | Bir hakkın varlığı | Asliye hukuk |
| Alacak davası | Para/edim | Alacağın tahsili | Asliye / ticaret |
| Tapu iptal davası | Mülkiyet | Tapu kaydının düzeltilmesi | Asliye hukuk |
Yargıtay Kararlarında İstihkak Uygulamaları
- Yargıtay 12. HD, 2019/2634 E. – 2020/3156 K.: “İcra takibinde haczedilen malın 3. kişiye ait olduğunun tapu kaydı ile ispatı üzerine, istihkak davası kabul edilmiştir.”
- Yargıtay 8. HD, 2021/1457 E. – 2022/2310 K.: “Fatura ibrazı yeterli görülmeyip, fiili kullanım ve tanık beyanı esas alınarak istihkak davası reddedilmiştir.”
İstihkak Davasında Deliller
- Fatura, irsaliye, fiş
- Tapu kaydı, ruhsat
- Tanık beyanları
- Güvenlik kamera görüntüleri
- Şahsi kullanım izleri (giyim eşyası, özel eşya)
Davanın Reddedilme Sebepleri
- Delil yetersizliği
- Eşyanın borçlu tarafından kullanıldığına dair güçlü kanıt
- Zilyetliğin başka kişide olduğunun ispatlanamaması
Avukatla Süreci Yönetmek Neden Önemlidir?
İstihkak davaları, usule ilişkin detayları bol ve ispat yükü ağır olan davalardır. Zamanında ve doğru başvuru yapılmadığında hak kaybı yaşanabilir. Bu nedenle, alanında uzman bir avukatla çalışmak, davanın başarıyla sonuçlanması açısından büyük avantaj sağlar.
Sonuç: Mülkiyet Hakkınızı Korumak Sizin Elinizde
“İstihkak ne demek hukuk” sorusunun cevabı, aslında bir mülkiyet hakkının korunmasının en temel araçlarından birini işaret eder. Haksız yere elinizden alınan ya da borçluya aitmiş gibi gösterilen mallar için istihkak davası açarak hakkınızı arayabilirsiniz. Süreleri kaçırmadan, gerekli belgeleri toplayarak ve hukuki destek alarak hareket etmeniz, mülkiyet hakkınızın güvence altına alınmasının en etkili yoludur.
Bir yanıt yazın