Giriş
Şirketlerin büyümesi, ortaklık yapılarının değişmesi veya yatırım süreçlerinin gerçekleşmesi gibi birçok ticari durumda, şirket hisselerinin el değiştirmesi gündeme gelir. Bu noktada hisse devri sözleşmesi, taraflar arasında güvenli bir hukuki çerçeve oluşturur. Gerek limited şirketlerde gerek anonim şirketlerde, hisse devri ciddi hukuki sonuçlar doğurur ve yazılı bir sözleşmeyle kayıt altına alınması şarttır.
Bu yazıda, hisse devri sözleşmelerinin hukuki zemini, hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar ve şirket yapısına göre ortaya çıkan farklar tüm yönleriyle incelenecektir.
Hisse Devri Nedir?
Hisse devri, bir şirketin sermayesini temsil eden payların mevcut ortak veya üçüncü kişilere devredilmesidir. Bu işlem ile birlikte:
- Şirketin ortaklık yapısı değişir,
- Yeni ortak yönetim sürecine katılır,
- Devreden ortak hak ve yükümlülüklerinden ayrılır.
Hisse Devri Sözleşmesinin Hukuki Dayanağı
- Türk Ticaret Kanunu (TTK)
- Borçlar Kanunu (BK)
- Vergi Usul Kanunu (VUK)
- Limited şirketlerde: TTK m.595 – 598
- Anonim şirketlerde: TTK m.484 – 491
Anonim Şirketlerde Hisse Devri
Temel Özellikler:
- Hisseler nama veya hamiline yazılı olabilir.
- Nama yazılı hisselerde: Devir yazılı sözleşmeyle yapılır ve pay defterine kayıt gerekir.
- Hamiline yazılı hisselerde: Devir, fiziki teslim ile gerçekleşir.
- Noter onayı gerekmez.
- Yönetim kurulu onayı, esas sözleşmede aksi belirtilmemişse aranmaz.
Hisse Devri Sözleşmesinde Yer Alması Gereken Unsurlar:
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| Tarafların bilgileri | Ad-soyad, unvan, TCKN/VKN |
| Hisse bilgileri | Hisse adedi, nominal değeri, türü (nama/hamiline) |
| Devir bedeli | TL cinsinden açıkça yazılmalı |
| Teslim ve ödeme şartları | Peşin mi, taksitli mi, vadeli mi |
| Pay defterine kayıt hükmü | Şirketin pay defterine işlenme taahhüdü |
| Teminat ve sorumluluklar | Gizlilik, rekabet yasağı, geçmişe dönük borçlar |
| Yetkili mahkeme | İhtilaf halinde uygulanacak hukuk ve mahkeme seçimi |
Limited Şirketlerde Hisse Devri
Temel Özellikler:
- Hisse devri mutlaka yazılı sözleşmeyle yapılmalı ve noter onayına tabidir.
- Ortaklar Kurulu’nun onayı gerekir.
- Tescil ve ilan zorunluluğu vardır.
- Vergi dairesine bildirilmesi gerekir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Devreden ortağın geçmiş dönem borçları netleştirilmeli.
- Şirket sözleşmesinde hisse devrine sınırlama getirilmişse, buna uygun hareket edilmeli.
- Ortaklar Kurulu kararı alınmadan devrin geçerli olmayacağı unutulmamalıdır.
Hisse Devrinin Vergisel Boyutu
1. Devir Bedelinden Doğan Gelir Vergisi
Ortak, hisselerini alış tarihinden itibaren 2 yıl geçmeden devrederse elde ettiği kazanç değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olabilir.
2. Damga Vergisi
Yazılı sözleşme düzenlenmesi halinde binde 9,48 oranında damga vergisi doğar.
3. KDV
Sürekli bir ticari faaliyet yoksa KDV doğmaz. Ancak, profesyonel bir sermaye şirketi aracılığıyla hisse devri yapılıyorsa KDV gündeme gelebilir.
Hisse Devri Sürecinde Yapılacaklar Listesi
| Adım | Açıklama |
|---|---|
| Sözleşme taslağının hazırlanması | Avukat veya danışman eşliğinde düzenlenmeli |
| Taraflarca imzalanması | A.Ş. için yazılı, Ltd. için noter onaylı şarttır |
| Ortaklar kurulu onayı alınması (Ltd.) | Zorunlu |
| Pay defterine işlenmesi | A.Ş.’de geçerlilik şartı, Ltd. için şirket siciline işlenmeli |
| Vergi dairesi bildirimi | Damga vergisi ve beyan sorumluluğu doğar |
| Sicil tescili ve ilanı (Ltd.) | Ticaret siciline bildirilmelidir |
Hisse Devri Sözleşmesi Hazırlarken Yapılan Hatalar
- Standart şablon kullanmak: Her şirketin ve hissedar yapısının özellikleri farklıdır.
- Vergisel yükümlülüklerin göz ardı edilmesi
- Devre konu hisselerin açık şekilde tanımlanmaması
- Eski ortağın borçlarından doğacak sorumluluğun düzenlenmemesi
- Yetkili mahkeme ve yürürlükteki hukuk seçilmemesi
Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme
- Yargıtay 11. HD: “Limited şirkette ortaklar kurulunun onayı olmadan yapılan hisse devri geçersizdir.”
- Yargıtay 23. HD: “Hisse devir sözleşmesi imzalanmış, fakat pay defterine işlenmemişse, ortaklık ilişkisi kurulmuş sayılmaz.”
- Yargıtay 13. HD: “Devir sonrası ortaya çıkan geçmişe dönük borçlardan devreden ortak da sorumlu olabilir, sözleşmede aksi düzenlenmemişse.”
Avukat Desteği Neden Önemlidir?
Hisse devri, yalnızca bir belge düzenlemek değil; şirketin geleceğini, ortaklık yapısını ve mali sorumlulukları doğrudan etkileyen stratejik bir karardır. Bu nedenle:
- Hisse devri sözleşmesinin hukuka uygun ve tarafları koruyucu olması,
- Vergisel ve ticari risklerin azaltılması,
- Şirketin ana sözleşmesiyle çelişmeyen bir yapı kurulması,
- İleride çıkabilecek ihtilafların önlenmesi
için bir şirketler hukuku avukatından danışmanlık alınması büyük önem taşır.
Sonuç
Hisse devri, şirket yapısını doğrudan etkileyen ciddi bir hukuki işlemdir. Anonim ve limited şirketlerde farklı prosedürlere tabi olan bu işlemin, dikkatle ve özenle yürütülmesi gerekir. Sözleşmenin içeriği, taraflar arasında güvenin korunması ve hukuki uyuşmazlıkların önlenmesi açısından kritik önemdedir. Her somut durumda profesyonel hukuki destek almak, süreci doğru ve güvenli yürütmenin anahtarıdır.
Bir yanıt yazın