Fazla mesai, çalışanların haftalık çalışma süresini aşan ek çalışmaları ifade eder. İşverenlerin fazla mesai sürelerini doğru belirleyerek, bu süreler karşılığında çalışanlarına ücretlerini tam ve zamanında ödemesi yasal bir zorunluluktur. Fazla mesai ücretlerinin eksik veya hatalı ödenmesi durumunda işveren ciddi hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.

Fazla Mesai Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’na göre, Türkiye’de haftalık normal çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftalık 45 saati aşan her çalışma süresi, fazla mesai olarak kabul edilir ve bu sürelerin ücreti işçiye ayrıca ödenmek zorundadır.

Fazla mesai uygulaması, çalışanların mağdur edilmemesi amacıyla kanun tarafından sıkı bir şekilde düzenlenmiştir.

Fazla Mesai Ücretinin Hesaplanması Nasıl Yapılır?

Fazla mesai ücretinin hesaplanması şu şekildedir:

• Fazla çalışma ücreti, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 zamlı hâlidir.
• İşçinin normal saatlik ücreti öncelikle bulunur (aylık brüt ücret / aylık çalışma saati).
• Fazla mesai yapılan toplam saat, bulunan bu rakamın 1,5 katıyla çarpılarak hesaplanır.

Örnek Fazla Mesai Ücret Hesaplaması:

Bir işçinin aylık brüt ücreti 18.000 TL ve aylık çalışma saati 225 saat ise;

• İşçinin normal saatlik ücreti:
  18.000 TL / 225 saat = 80 TL’dir.
• İşçinin fazla mesai saatlik ücreti (1,5 katı):
  80 TL x 1,5 = 120 TL’dir.
• İşçi, ayda 10 saat fazla mesai yaptıysa;
  120 TL x 10 saat = 1.200 TL fazla mesai ücreti ödenmelidir.

Fazla Mesai Ücreti Ne Zaman Ödenmelidir?

İşverenlerin fazla mesai ücretlerini, normal çalışma ücretleriyle birlikte işçinin maaş ödeme tarihinde ödemeleri gerekir. Fazla mesai ücretlerinin geciktirilmesi veya hiç ödenmemesi durumunda işçi, iş sözleşmesini haklı sebeple feshetme ve dava açma hakkına sahiptir.

Fazla Mesai Yaptırmanın Koşulları Nelerdir?

İş Kanunu’na göre işçiye fazla mesai yaptırılabilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı gerekir:

• İşçinin fazla mesai yapmaya açık rızası alınmalıdır (yazılı şekilde).
• Yıllık fazla çalışma süresi toplamda 270 saati aşamaz.
• Fazla mesai uygulaması iş sağlığı ve güvenliği açısından risk oluşturmamalıdır.

Fazla Mesai Ücretinin Ödenmemesinin Sonuçları Nelerdir?

Fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi durumunda işçi aşağıdaki haklara sahiptir:

• İş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.
• Alacakları için iş mahkemesinde dava açabilir.
• İşveren hakkında şikâyette bulunarak idari yaptırım uygulanmasını talep edebilir.

Bu tür durumlarda işveren, alacakların yasal faiziyle birlikte işçiye ödemek zorunda kalabilir.

Fazla Mesai Ücretinde Zamanaşımı Süresi Nedir?

İşçinin fazla mesai ücretleriyle ilgili alacakları için dava açma süresi 5 yıldır. İşçi, fazla mesai alacakları için işten ayrıldığı tarihten itibaren 5 yıl içerisinde dava açmalıdır. Aksi halde alacaklar zamanaşımına uğrayarak talep edilemez hale gelir.

Fazla Mesai Ücreti İzin Olarak Kullandırılabilir mi?

İşçi isterse fazla mesai ücretini izin olarak kullanabilir. Buna “serbest zaman” uygulaması denir. İşverenle işçinin yazılı olarak anlaşması halinde fazla mesai saatleri ücret yerine izin olarak kullandırılabilir. Fazla çalışma karşılığı verilecek izin süresi, yapılan fazla çalışmanın 1,5 katı kadar olmalıdır.

Örneğin; 8 saat fazla mesai yapan işçiye, 12 saat izin verilmelidir.

Fazla Mesai Ücretlerinin Belgelenmesi ve İspatı

İşverenler fazla mesai saatlerini ayrıntılı bir şekilde belgelemek zorundadır. Fazla mesai sürelerini gösteren belgeler, işçi bordroları ve puantaj kayıtları ile tutulmalıdır. İhtilaf durumunda, işçinin fazla mesai yapıldığını ispat yükümlülüğü işverene aittir.

Bu nedenle işverenler, fazla çalışma sürelerini belgelerle düzenli olarak kayıt altına almalıdır.

İşverenlerin Fazla Mesai ile İlgili Yükümlülükleri

İşverenler aşağıdaki yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır:

• İşçinin onayını yazılı olarak almak,
• Fazla mesai ücretlerini doğru ve zamanında ödemek,
• Fazla çalışma saatlerini belgelemek ve düzenli tutmak,
• İş sağlığı ve güvenliği kurallarına dikkat ederek fazla mesaiyi sınırlandırmak.

İşverenlerin bu yükümlülükleri yerine getirmemesi hukuki yaptırımlarla sonuçlanabilir.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Fazla mesai nedir?
   Haftalık normal çalışma süresi olan 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılır.
2. Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır?
   Normal saat ücretinin %50 artırılmasıyla hesaplanır.
3. Fazla mesai ücretleri ne zaman ödenir?
   Normal maaş ödeme tarihinde ödenmelidir.
4. Fazla mesai için işçinin rızası şart mıdır?
   Evet, fazla mesai için işçinin yazılı onayı gerekir.
5. Fazla mesai yıllık kaç saati geçemez?
   Yıllık toplam 270 saati aşamaz.
6. Fazla mesai ücretleri ödenmezse ne yapılabilir?
   İşçi sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve dava açabilir.
7. Fazla mesai ücretlerinde zamanaşımı süresi nedir?
   Fazla mesai ücretlerinde zamanaşımı süresi 5 yıldır.
8. Fazla mesai izin olarak kullanılabilir mi?
   Evet, yazılı anlaşma ile fazla mesai izne çevrilebilir.
9. Fazla mesai saatleri nasıl belgelenir?
   İşçi bordroları ve puantaj kayıtları ile belgelemek zorunludur.
10. Fazla mesai yaptırılmasında sınırlama var mıdır?
    Evet, iş sağlığı ve güvenliği açısından yıllık 270 saat sınırı vardır.