Ticari yaşamda firmalar, satıcılar ve alıcılar arasındaki sürekli mal ve hizmet akışı, çoğu zaman tek tek ödemelerle değil, belli dönemlerde toplu mutabakatlarla yürütülür. İşte bu ilişkilerde en çok başvurulan yöntemlerden biri de “cari hesap” sistemidir. “Cari hesap nedir?” sorusu; sadece muhasebe veya finans alanını değil, aynı zamanda borçlar ve ticaret hukuku bakımından da önem taşır. Bu yazıda cari hesabın tanımı, işleyişi, hukuki altyapısı, avantajları ve taraflara yüklediği sorumluluklar detaylı şekilde ele alınmıştır.

Cari Hesap Nedir?

Cari hesap, iki taraf arasında sürekli mal ve/veya hizmet alışverişinden doğan alacak ve borçların, anlık tahsilât yerine belirli bir dönem boyunca karşılıklı olarak kaydedildiği ve dönem sonunda netleştirilerek tahsil edildiği ticari bir hesap türüdür.

Bu hesap türü, özellikle ticari ilişkilerde ödeme kolaylığı ve güven sağlar. Taraflar, her işlemde ödeme yapmak yerine, tüm işlemleri tek bir hesapta toplar ve genellikle ay sonu ya da belirli bir dönemde bakiyeyi mahsuplaşarak ödeme yapar.

Türk Hukuku’nda Cari Hesap Düzenlemesi

Cari hesap ilişkisi, Türk Ticaret Kanunu’nun 89-101. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Ancak bu hesap türü sadece tacirler arasında geçerlidir. Tacir olmayan kişiler arasında cari hesap ilişkisi doğmaz.

⚖️ TTK m. 89:

“Tarafların birbirlerine olan para borçlarını karşılıklı olarak birbirine kaydederek hesaplaştıkları ve yalnız kalan bakiyenin ödenmesiyle sona eren sürekli borç ilişkisidir.”

Cari Hesabın Özellikleri

1. Karşılıklılık: Tarafların birbirine borç-alacak ilişkisi içinde olması gerekir.
2. Süreklilik: Tek seferlik değil, sürekli mal veya hizmet ilişkisi bulunmalıdır.
3. Netleştirme: Dönem sonunda sadece bakiye tahsil edilir.
4. Taraflar: Genellikle tacir sıfatına sahip iki işletme arasında kurulur.
5. Sözleşme: Cari hesap için yazılı veya sözlü sözleşme yapılabilir; ancak yazılı olması ispat açısından önemlidir.

Cari Hesap Nasıl İşler?

1. Sözleşme ile Kurulur

Taraflar arasında cari hesap sözleşmesi yapılır. Bu sözleşmede:

• Dönem aralıkları (aylık, 3 aylık vb.)
• Faiz oranları
• Alacak-borç kayıtları
• Mutabakat şekli

belirtilir.

2. İşlemler Hesaba Kaydedilir

Her iki taraf, yaptıkları mal teslimi, hizmet sunumu, ödeme, iade gibi işlemleri cari hesap defterine veya yazılımına kaydeder.

3. Dönem Sonunda Mutabakat Yapılır

Taraflar belirlenen periyot sonunda hesap mutabakatı yapar. Tüm kayıtlar karşılaştırılır, varsa itiraz edilir.

4. Bakiye Tahsil Edilir

Taraflar arasında kalan net bakiye ödenir ve hesap sıfırlanır.

Cari Hesapta Faiz Uygulaması

Taraflar aralarında faiz oranı belirleyebilir. Belirlenmemişse, ticari faiz oranı uygulanır. Faiz oranı mutlaka sözleşmede yer almalı ve fahiş olmamalıdır. Aksi halde Türk Borçlar Kanunu devreye girer.

Cari Hesap Sözleşmesi Zorunlu mu?

Yasal olarak zorunlu değilse de, hukuki delil niteliği taşıması, anlaşmazlıkların önüne geçilmesi ve mutabakatın net olması açısından yazılı sözleşme önerilir.

Cari Hesap Açmanın Avantajları

Avantaj	Açıklama
Ödeme Kolaylığı	Her işlemde ödeme zorunluluğu ortadan kalkar
Zamandan Tasarruf	Faturalama, tahsilat süreci kısalır
Takip Kolaylığı	Tüm borç ve alacaklar tek bir sistemde toplanır
Ticari Güven İlişkisi	Taraflar arasında uzun vadeli iş ilişkisi kurulmasını sağlar
Vergisel ve Muhasebesel Kolaylık	Gelir ve giderlerin düzenli takibi sağlanır

Cari Hesapta Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Tüm işlemler zamanında ve belgeli olarak kaydedilmelidir.
• Mutabakatlar düzenli yapılmalı ve yazılı olarak alınmalıdır.
• Her iki taraf da cari hesabı kendi kayıtlarında tutmalı.
• Tartışmalı alacaklar netleştirilmeden hesabın kapatılmaması önerilir.

Cari Hesabın Sona Ermesi

Cari hesap şu hallerde sona erer:

• Tarafların karşılıklı anlaşması ile
• Sürenin sona ermesi (sözleşmede belirli süre varsa)
• Hesabın kapatılması ve bakiye ödenmesiyle
• Taraflardan birinin iflası veya ticari faaliyeti sona erdirmesiyle

Hesap kapandığında kalan bakiye, tek bir borç haline gelir ve bu alacak için genel hükümler uygulanır.

Cari Hesapta Zamanaşımı

Cari hesap ilişkisi sona erdiğinde oluşan net bakiye için zamanaşımı süresi 5 yıldır (TTK m.147/5). Bu süre içinde dava açılmazsa, alacak hakkı düşer.

Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Hukuki Uyuşmazlıklar ve İspat Yöntemleri

Uyuşmazlık halinde ispat için en çok kullanılan deliller şunlardır:

• Yazılı cari hesap sözleşmesi
• Hesap dökümleri ve mutabakat formları
• Fatura ve irsaliye belgeleri
• E-posta ve yazışmalar
• Ticari defter kayıtları

Bu nedenle, cari hesap ilişkilerinde belgelendirme ve kayıt tutma çok önemlidir.

Sonuç ve Değerlendirme

Cari hesap, ticari ilişkilerin güvene dayalı, düzenli ve kolay yürütülebilmesi için vazgeçilmez bir sistemdir. Ancak bu sistemin sağlıklı işlemesi için:

• Yazılı sözleşme yapılmalı
• Belgeler eksiksiz tutulmalı
• Periyodik mutabakatlar aksatılmamalı
• Hukuki danışmanlık alınmalı

Böylece hem alacakların tahsilatı kolaylaşır hem de ticari ilişkiler uzun vadeli ve sürdürülebilir hale gelir.